KOGENERACJA polega na jednoczesnej produkcji energii elektrycznej, ciepła oraz chłodu w oparciu o jedno paliwo. W ramach jednego zintegrowanego systemu zasilania obiektu umożliwia uzyskanie dużo wyższej wydajności energetycznej, w stosunku do wytwarzania prądu, ciepła i chłodu z osobnych systemów zasilania jakim jest Krajowy System Elektroenergetyczny i Krajowy System Gazowniczy.

Kogeneracja zapewnia możliwość zarządzania lokalną produkcją wielu nośników energetycznych w sposób ciągły, niezawodny i bezpieczny. Stanowi idealne rozwiązanie w różnych sektorach przemysłu, handlu i rolnictwa, oraz budownictwa mieszkalnego i biurowego.

Stosowanie kogeneracji zamiast jednorodnych, źródeł ciepła i prądu pracujących na paliwach kopalnych, jest korzystne dla środowiska i społeczeństwa. Większość elektrowni zawodowych nie potrafi wykorzystać ciepła odpadowego tak efektywnie jak wysokosprawna kogeneracja. Wynika to zarówno z rozwiązań technicznych jak i z problemów z dystrybucją ciepła.

Wysokosprawna kogeneracja na gazie ziemnym wykorzystuje to paliwo kopalne bardzo efektywnie. Jeżeli musimy wykorzystywać paliwa kopalne to czyńmy to najlepiej jak tylko potrafimy. Dodatkowo tera ale i w przyszłości łatwo można zaadoptować te instalacje pracujące na gazie ziemnym na zasilanie biogazem.

Perspektywy rozwoju polskiego systemu gazowniczego opierają się na takich projektach jak Baltic Pipe, Gazoport w Świnoujściu, planowany pływający terminal LNG w Gdańsku czy możliwy wzrost wolumenu  wydobycia metanu na Śląsku. Stwarza to bardzo dobrą bazę surowcową do inwestowania w gazowe systemy produkcji energii elektrycznej i ciepła.

Jednym ze sposobów wykorzystania gazu ziemnego na cele energetyczne jest właśnie  wysokosprawna kogeneracja.

Wysokosprawna kogeneracja, zwana też CHP (od ang. Combined Heat and Power), to własna elektrociepłownia na gaz ziemny a w przyszłości na biometan i biowodór. Przy czym dostępność gazu ziemnego jest znacznie wyższa od biogazów. Krajowy rynek gazu ziemnego  jest obecnie w fazie silnego wzrostu z wyraźnym ukierunkowaniem na wykorzystanie w energetyce co daje dużą pewność stabilności cen gazu ziemnego.

Wysokosprawna kogeneracja jest uznanym  rozwiązaniem technicznym poprawiającym efektywność energetyczną. Wsparcie tej technologii przez Unię Europejską zaczęło się przez opublikowanie w roku 2004 dyrektywy 92/42/EEC zwanej „Combined Heat and Power (CHP) Directive”. Pierwszy wydany Biały Certyfikat w historii polskiego systemu wsparcia poprawy efektywności energetycznej, to certyfikat za wysokosprawna kogenerację. Został on wydany przez Urząd Regulacji Energetyki w roku 2013. Potem wielokrotnie URE przyznawało Białe Certyfikaty za CHP i publikowało w BIP URE karty audytów, będących podstawą przyznania Białych Certyfikatów .

 PERSPEKTYWY ROZWOJU KOGENERACJI

Obecnie system elektroenergetyczny Polski bazuje na węglu kamiennym i brunatnym, jednak zauważalny jest ciągły spadek udziału tych surowców w produkcji energii elektrycznej. Budowa i wykorzystanie jednostek kogeneracyjnych zasilanych gazem ziemnym, to racjonalne uzupełnienie elektroenergetyki zawodowej opartej na kopalnych paliwach stałych. Rosnące wykorzystanie gazowych źródeł energii elektrycznej, to dobra podbudowa do szerszego wykorzystania biogazów w energetyce. Co zgodne jest z dyrektywami Unii Europejskiej dotyczącymi stopniowego zmniejszenia emisji CO₂, w nadchodzących dziesięcioleciach.

W obecnej konfiguracji polskiego rynku gazowniczego podmiotem dominującym jest państwowa spółka PGNiG. Powszechność technologii CHP będzie  korzystna  dla państwa polskiego. Prywatny biznes może finansować budowę CHP do których gaz ziemny może dostarczać PGNiG. Ponadto odbiorcy indywidualni jak i instytucjonalni  mogą mieć dostęp do tańszej energii elektrycznej i ciepła. Wysokosprawna kogeneracja to technologia pozwalająca na wykorzystanie produkowanych energii użytecznych blisko miejsca ich wytworzenia. Co zmniejsza koszty dystrybucji i może wpłynąć na poprawę bezpieczeństwa energetycznego poszczególnych odbiorców jak i krajowego systemu elektro-energetycznego. Jednocześnie państwo polskie przez istniejący system koncesyjny, będzie mogło kontrolować moce i energię produkowaną w takich instalacjach.

Można przypuszczać, że przedsiębiorcy którzy odniosą korzyści z inwestowania w CHP, będą również skłonni do podejmowani ryzyka związanego z lokowaniem środków finansowych w inne przedsięwzięcia OZE, takie jak np. biogazowe CHP. Jest to ważny kierunek rozwoju, ponieważ potencjał Polski w produkcji biopaliw jest ogromny i prawie nie wykorzystany. Kogeneracje bazujące na gazie ziemnym mogą w przyszłości pracować na biogazach. W przypadku biometanu nie wymaga to żadnych dodatkowych nakładów, natomiast przy stosowaniu nieustandaryzowanych biopaliw konieczne są pewne dodatkowe nakłady finansowe. Korzystne dla budżetu państwa byłoby finansowanie energetyki opartej na biogazach także przez kapitał prywatny. Można zatem przypuszczać, że wzrost wolumenu wykorzystanego gazu ziemnego do napędu nowych CHP, może w przyszłości zmniejszyć wydatki budżetowe państwa na rozwój energetyki biogazowej.

Potencjał CHP w kontekście wsparcia polskiej energetyki zawodowej, jak również wykorzystania tej technologii w przemyśle, został dostrzeżony przez państwo polskie. Zaowocowało to uruchomieniem ustawowych systemów wsparcia. Podstawową ustawą dającą możliwość uzyskania wsparcia operacyjnego dla CHP jest ustawa o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji. W ustawie tej każda wyprodukowana MWh energii elektrycznej, w wysokosprawnej kogeneracji może być wsparta wypłatami premii gwarantowanych lub premii kogeneracyjnych w postaci środków  wypłacanych przez Operatora Rozliczeń Energii Odnawialnych.

Państwo Polskie uznało też, że wsparcie budowy jednostek CHP powinno odbywać się na poziomie inwestycyjnym, w postaci świadectw efektywności energetycznej. Świadectwa te zwane też Białymi Certyfikatami, są przyznawane zgodnie z ustawą o efektywności energetycznej, za wykorzystanie ciepła wytworzonego w procesie wysokosprawnej kogeneracji na ogrzewanie lub chłodzenie obiektów.

 Co ważne, ustawa o promocji energii z CHP wskazuje w swej treści jednoznacznie, że to wsparcie operacyjne może być połączone ze wsparciem inwestycyjnym, jakim jest Biały Certyfikat. Zostało to szczegółowo opisane w ustawowym zapisie dotyczącym maksymalnej pomocy publicznej dla CHP.

Wysokosprawna kogeneracja jest szansą na modernizację polskiej energetyki przy znacznym zaangażowaniu kapitału prywatnego. Do 14 listopada 2020 w Polsce wydano 175 koncesji na jednoczesne wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła z silników spalinowych (SSP). Jednak tylko 94 koncesje dotyczą jednostek zasilanych gazem ziemnym, co stanowi jedynie 54% wszystkich wydanych koncesji na CHP.

Obecnie w Polsce pracuje już kilkaset jednostek CHP. Ale to wciąż za mało, by zastąpić przynajmniej jeden typowy blok elektrowni węglowej. Dlatego tak ważne jest dofinasowanie ustawowe CHP zarówno na etapie inwestycji jak i eksploatacji. Organy administracji państwowej powinny wspierać poprzez dostępne narzędzia ustawowe rozwój technologii CHP w Polsce zarówno tych pracujących na gazie ziemnym jak i biogazach.

Należy na koniec jeszcze raz zaznaczyć istnienie aspektu bezpieczeństwa energetycznego. Posiadanie własnego, sterowalnego i niezależnego źródła energii elektrycznej oraz ciepła wpływa istotnie na bezpieczeństwo energetyczne obiektu przy którym CHP działa. Jeżeli popatrzeć szerzej na aspekt bezpieczeństwa energetycznego całego kraju, to odpowiednio duża liczba pracujących jednostek CHP może poprawić bezpieczeństwo energetyczne Polski.